در حاشیهٔ «معماری در مطبوعات قدیم»
در آغاز که برگ‌های کهنهٔ مجله‌ها و روزنامه‌های دوران گذشته را در جستجوی مطالب مرتبط با معماری و شهرسازی ورق می‌زدم، هنوز ابعاد این کار بر من مشخص نبود؛ درست نمی‌دانستم در پی چیستم و این کار دقیقاً به کجا خواهد رسید. فقط رغبتی برای انجام این کار در خود احساس می‌کردم؛
تو پای به راه در نه و هیچ مپرس
خود راه بگویدت که چون باید رفت(۱)
اعتراف می‌کنم که به ازای هر مطلب، اطمینانی بیشتر برای ادامهٔ کار در خود می‌یابم و رفته رفته زوایای گوناگون کار بر من آشکار می‌شود. شاید برای یک خوانندهٔ متخصص در رشتهٔ معماری و شهرسازی، خواندن نقدهای مطبوعات غیرتخصصی، نظر شهروندان عادی دربارهٔ معماری، احوالاتِ روزمرهٔ یک معمار داخلی یا خارجی و مطالبی از این دست، لطف چندانی نداشته باشد اما؛
بهل آن پوست، مغز بین! صنمِ خوبِ نغز بین(۲)
مطبوعاتْ واسطهٔ میان نخبگان و عامهٔ مردم است. اینکه یک روزنامه یا مجله بی آنکه به ورطهٔ ابتذال افتد، بتواند مورد اقبال طیف وسیعی از مردم قرار گیرد، به درایت و هوشمندی گردانندگانِ آن بستگی دارد. مطبوعات باید بتواند، سخن نخبه را به زبان عامهٔ مردم برگردانَد و از این راه به افزایش دانشِ عمومی کمک کند؛ به علاوه، آیینهٔ تمام‌نمای زندگی مردم باشد، نیازها، دغدغه‌ها، خواسته‌ها. باری، تصور کنید که یک روزنامه یا مجله در 50 سال پیش موفق شده است چنین ویژگی‌هایی داشته باشد؛ این دسته از مطبوعات، منابعی غنی از نیازهای عمومی جامعه هستند. حال اگر دایرهٔ جستجو را به یک رشتهٔ خاص محدود کنیم، خواهیم دید که زوایای گوناگونی در آن زمینه روشن خواهد شد؛ به ویژه در رشتهٔ معماری که نسبت مستقیمی با زندگی روزمرهٔ مردم دارد. همان‌طور که یک کارآگاهْ با کنار هم چیدنِ چندین نشانهٔ به ظاهر بی‌اهمیت، پی به حقیقت می‌بَرد، می‌توان با کنار هم گذاشتنِ موضوعات به ظاهر پیشِ پا افتاده، پی به حقایقی در زمینهٔ تاریخ معماری و شهرسازی در ایران بُرد.
گرچه واژهٔ مطبوعات، می‌تواند شامل کتاب و مجلات تخصصی هم باشد، اما در اینجا، منظور همان معنای عرفیِ مطبوعات است که شامل روزنامه‌ها و مجله‌هایی است که اخبار و اطلاعاتِ روز را می‌نویسند. به علاوه، با وجودِ اینکه روزنامه‌نویسی، مقوله‌ای است تاریخی، اما مقصود ما در این بخش از سلسله‌نوشتارها، بررسی مطبوعاتی است که از سال ۱۲۸۵ هجری شمسی، یعنی پس از انقلاب مشروطه منتشر می‌شده‌اند. در حال حاضر، به سبب عدم دسترسی مناسب به منابع، انتخاب مطبوعات آداب و ترتیبی ندارد اما هدف این است که به مرور، کارْ نظم و سیاق مناسبی پیدا کند.
قصد دارم که از این پس، در بخشی با نامِ پرسه در مطبوعاتِ قدیم، یادداشت‌هایی در حاشیهٔ مطالبِ بخش «معماری در مطبوعات قدیم» بنویسم. هدف من در این کار این است که برداشت‌های خود را از مطالبی که در این بخش می‌آید، یادداشت کنم؛ این یادداشت‌ها تمرین‌هایی‌اند برای اینکه چطور در دل مسائل به ظاهرْ پیشِ پا افتاده می‌توان حقیقت را جستجو کرد.  

۱. شعر از مختارنامهٔ عطار
۲. شعر از دیوان شمس مولوی، بخش غزلیات