رهیافت به تاریخ معماری خانگی ایران با نظر به تاریخ اجتماعی آن به‌منزلۀ دانشی میان‌رشته‌ای هنوز نوپاست؛ در حالی که شواهد مرتبط با معماری خانه‌ها در میان منابع تاریخی کم نیست. راه منطقی برای این کار فهم و ایضاح روش‌ها و اسباب مورخانی است که تاریخ اجتماعی معماری نوشته‌اند. در این پژوهش نخست از راه نقد درونی متن یکی از تاریخ‌نامه‌های معتبر اجتماعی معماریِ غرب، دربارۀ خانه و زندگی خانگی، برخی مفاهیم آشنا در حوزۀ علوم اجتماعی شامل خانوار و خانواده، جنس و جنسیت، قدرت و منزلت، تحرک اجتماعی در نسبت با معماری خانه‌های حومۀ شهری انگلیسی و طرز کار به دست آمد؛ سپس برای سنجش امکان کاربست این رویکرد در تاریخ‌نویسی اجتماعی معماری ایران، این مفاهیم به متونی مرتبط با زندگی خانگی در تهران قاجاری عرضه شد. تکیه بر شواهد تاریخی مبتنی بر این متون حکایت از آن دارد که با ملاحظاتی علمی، می‌توان برخی از دست‌مایه‌های نظری و روش‌های دانشوران علوم اجتماعی را برای بسط دیدگاه‌ها و تفسیرهای تاریخی از معماری ایران نیز به خدمت گرفت. دست‌یافت به این هدف مستلزم آن است که منابع تاریخی هر دوره ــ در اینجا قاجاریان ــ را از حیث شواهدی که از هر دو مقولۀ گروه‌های اجتماعی و معماری به دست می‌دهند، از نو خواند. علاوه بر این برخی محدودیت‌ها در مواجهه با این موضوع هست که به تفاوت در ماهیت اجتماعی و فرهنگی دو جامعۀ انگلیس و ایران مربوط است.
مشخصات مقاله:
حسینی، مهدی. «تاریخ اجتماعی معماری خانه و زندگی خانگی: امکان و فایدۀ کاربستِ مفاهیم و روش‌های تاریخ اجتماعی در تاریخ‌نگاشتِ معماری ایران»، در تحقیقات تاریخ اجتماعی، دورۀ ۱۳، شمارۀ ۱ (بهار و تابستان ۱۴۰۲).
برای دریافت مقاله به پیوند زیر مراجعه کنید:
سلسله نشست‌های نقد و بررسی کتاب: تأثیر هخامنشیان در دریای سیاه
بررسی کارنامه‌ی تاریخ‌نگاری دکتر سهراب یزدانی
تاریخ هنر: مفاهیم اصلی | پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر
مهرداد قیومی بیدهندی
دست‌خط آدمی | گزیده‌ای از «وعده‌ی دیدار در تاریخ: شکل‌هایی از مواجهه با کتاب‌های دست چندم»، نوشته‌ی سیدفرزام حسینی
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
