دانش معماری دامنهٔ بسیار گسترده‌ای از علوم مختلف را در برمی‌گیرد و از آنجا که با انسان سر و کار دارد، به نحوی از انحاء با رشته‌های مختلف علوم انسانی درگیر می‌شود. فلسفه یکی از این رشته‌هاست که در دهه‌های اخیر و به لطف گسترده‌تر شدن بحث فلسفهٔ معماری و معماری فلسفی پیوند عمیق‌تری با معماری پیدا کرده است. نزدیکی ادبیات برخی از نحله‌های فلسفی چون پدیدارشناسی، باعث شده تا گرایش به فلسفه در میان معماران گسترش یابد. از سوی دیگر برخی از وجوه اندیشه‌ورزی در معماری چون زیبایی‌شناسی مستقیماً با رویکردهای فلسفی ارتباط می‌یابد و پرداختن به این موضوعات بدون مسلح شدن به ابزاری به نام فلسفه دور از ذهن به نظر می‌رسد.
با این حال، زبان پیچیدهٔ فلسفه گاه باعث می‌شود تا معمار نتواند به خوبی با آن ارتباط برقرار کند. برخی از دانشنامه‌های جامع چون دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد و دانشنامهٔ اینترنتی فلسفه تلاش کرده‌اند تا با تدوین مداخلی برای موضوعات مختلف فلسفی، باب ورود به این موضوعات فلسفه را برای همگان باز کنند. زبان ساده و روان این مدخل‌ها، در کنار جامعیت نسبی آن‌ها موجب می‌شود تا خواننده بتواند با مطالعهٔ آن، در یک مجموعهٔ موجز و مختصر، دید جامعی از موضوعات و سرفصل‌های فلسفی مربوطه پیدا کند.
کتاب حاضر ترجمهٔ مدخل فلسفهٔ معماری دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد است که به قلم دکتر ساول فیشر استاد کالج مرسی نگاشته شده است.
این کتاب صورتی اجمالی از موضوعات مطرح در فلسفهٔ معماری عرضه می‌کند. مقولات اصلی این نوشتار مشتمل بر مسائل بنیادین معطوف بر ماهیت موارد زیر است:
– معماری به مثابه یک شکل از هنر، یک مدیوم طراحانه، یا سایر تعاریف مبتنی بر محصول و عمل معماری.
– متعلَقات معماری – این که چگونه چیزهایی هستند؛ چگونه از چیزهای دیگر بازشناخته می‌شوند؛ و ما چگونه حدود چنین متعلقاتی را تعریف می‌کنیم.
– ویژگی‌های مختص معماری، نظیر سه‌گانهٔ معیار ویتروویوس؛ استحکام ساختار، زیبایی و سودمندی – یا فضا، نور و فرم؛ و این که چرا این ویژگی‌ها مختص معماری هستند.
– گونه‌های معماری – چگونه می‌توان گروه‌هایی انتزاعی از متعلقات معماری و نمونه‌هایی از آن‌ها را {به مثابه یک گونه} در نظر گرفت.
– معنا و دیگر پدیده‌های زبان‌مانند در معماری و متعلقات آن.
– شکل‌گیری فهم پایهٔ ما در خصوص متعلقات معماری و حکم و داوری مطرح‌شده راجع به آن‌ها.
ویژگی‌های اجتماعی و اخلاقی متعلقات معماری و عمل معماریانه.
در عین حال، پرسش‌های دیگری نگاه فلسفهٔ کاربردی را به معماری معطوف می‌کند. پرسش‌هایی همچون سرشت نشانه‌گذاری در معماری، حقوق مالکیت فکری، تعهدات میان کارفرما و معمار.
یک دستگاه فلسفی معماری پردامنه فراتر از ارزیابی مبتنی بر زیبایی‌شناسی گسترش می‌یابد تا سنجش اخلاق و فلسفهٔ اجتماعی و سیاسی و نیز انعکاس فلسفی معماری بر روان‌شناسی و علوم رفتاری را شامل شود. زیبایی‌شناسی معماری، به‌خودی‌خود، مقولات سنتی را که در فلسفهٔ هنر مطرح است و همچنین زیبایی‌شناسی روزمره و زیبایی‌شناسی محیطی را پوشش می‌دهد. مقولات سنتی همچون سرشت عمل، امکان رده‌ها، گونه‌ها و نوع‌ها در یک حوزه؛ سرشت و نقش بازنمایی، هدف‌مندی و بیان؛ و بنیادهای داوری‌شده در نقد. اخلاق معماری مقولات سنتی شامل تعریف حقوق، مسئولیت‌ها، نیکویی، حسن و عدالت در قلمرو معماری را نیز در دستور کار قرار می‌دهد.
فیشر، ساول. فلسفۀ معماری: مدخل فلسفۀ معماری دانشنامۀ استنفورد. ترجمۀ مهدی محمدی و حسین رهنما. تهران: فکر نو، ۱۳۹۸.
سلسله نشست‌های نقد و بررسی کتاب: تأثیر هخامنشیان در دریای سیاه
بررسی کارنامه‌ی تاریخ‌نگاری دکتر سهراب یزدانی
تاریخ هنر: مفاهیم اصلی | پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر
مهرداد قیومی بیدهندی
دست‌خط آدمی | گزیده‌ای از «وعده‌ی دیدار در تاریخ: شکل‌هایی از مواجهه با کتاب‌های دست چندم»، نوشته‌ی سیدفرزام حسینی
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
